In de Week #103

Over wat ik schrijf, zeg, zie, lees, luister, denk en tegenkom

Het zal je misschien ontgaan zijn maar deze maand organiseert de Franse overheid over de hele wereld het Festival international Novembre Numérique. Oftewel de digitale november, maar dat bekt wat minder lekker.

In Rotterdam woonde ik bij de Alliance Française de opening bij van de tentoonstelling Réel.s, een titel die speelt met het fenomeen reels, de korte clipjes op social media, en het Franse woord voor de werkelijkheid.

Er zijn schilderijen te zien van Marc Vuillermoz, een kunstenaar en wetenschapper die onderzoek doet naar digitalisering. Hij legde uit wat voor fenomeen die clipjes in feite zijn. Ze ontdoen namelijk de werkelijkheid van de ervaring. Iemand filmt iets en verspreidt de opname via sociale media maar de kijkervaring op de duizenden of miljoenen schermen heeft niets meer met de realiteit te maken.

Neem de clipjes die deze week rondgingen over de klimaatramp in Valencia. Er is het visuele spektakel van de meegesleurde auto’s, de fascinerende aanblik van het snel stijgende water, het ‘o wat erg’ gevoel maar dat staat allemaal in geen enkele verhouding tot wat zich daar heeft afgespeeld. Het is een losgeweekt digitaal fenomeen, gedesinfecteerd, ontdaan van iedere werkelijke context en beleving. Zo had ik het nog nooit bekeken.

Vuillermoz maakt screenshots van dergelijke clips. Dan treedt het effect nog sterker op. Als het niet beweegt zijn het nietszeggende, levenloze beelden die niet meer dan een vermoeden bevatten. Dat is sowieso een belangrijk onderdeel van ons kijkgedrag: vermoeden. Omdat we te weinig weten van wat we zien, gaan we veronderstellen om het te kunnen begrijpen. We voegen zelf emotie toe aan het beeld. De wereld wordt daarmee nog onechter.

De kunstenaar schildert die screenshots vervolgens na, op zo’n manier dat het leven wat er uit weg is gefilterd op de een of andere manier weer toegevoegd wordt. Hij geeft het levenloze zeggingskracht. En dat, dat is de kracht van kunst.

Over consumeren

Over Frans gesproken. Ik las deze week het dunste boekje van dit jaar (nog geen 30 pagina’s) en het voelde alsof ik knock out werd geslagen met een kloeke statenbijbel. Ik dacht op basis van de titel Être heureux avec moins? dat het een verhaal was van Corinne Morel Darleux over hoe je gelukkig kunt zijn met minder. Een beetje à la de Spartaanse opruimmethodes van Mari Kondo. Ontspullen, dat soort dingen.

Hoe kon ik me zo vergissen. Het essay van de Franse ecosocialiste - goeie term ook voor leden van GroenLinks-PvdA - ‘takes no prisoners’ zogezegd. Het is een vlammend betoog tegen overconsumptie. Niet op morele gronden, of in het kader van lekker licht leven, maar uit pure noodzaak. De opgejaagde, dwangmatige consumptie maakt de planeet kapot. Ja, dat is bekend maar ze schrijft het zo indringend op met huiveringwekkende voorbeelden en griezelige feiten dat je je toch een hoedje schrikt.

Être heureux avec moins? is alleen in het Frans te lezen. Ben ik die taal toch niet voor niks aan het leren.

In het kader van de noodzakelijke inconsequentie (wie principieel is, moet ook inconsequent zijn, luidt mijn persoonlijk devies om dogma’s te bestrijden) nog even het volgende: het beeld hierboven is de kerstuitstalling van het Parijse warenhuis Galeries Lafayette. Deze week is concurrent BHV in de Marais als eerste begonnen met de fabelachtige kerstetalages die een fenomeen zijn in de stad. Hier een overzicht van welke er wanneer zijn, mocht je de komende weken naar Parijs gaan. Kijken, niet kopen natuurlijk. Nu het nog kan.

Lees: Een ideaal boek voor de cadeaumaand

Wandelen naar het einde

Over het redden van de wereld gesproken: ik bekeek een film over een avonturier die na een bijna dodelijk ongeluk een voettocht van 1300 kilometer maakt om zichzelf te hervinden. Mannen doen als therapie nu eenmaal graag heldhaftige dingen.

De tocht voert door - je raadt het nooit - Frankrijk en de film toont het landschap in al zijn glorie. Het is bovendien een waargebeurd verhaal en uit de bedankjes in de aftiteling lijkt het dat de makers de tocht ook echt opnieuw gemaakt hebben. Maar misschien vergis ik me daarin. Het verhaal gaat over hoe de mens is losgeraakt van de natuur. Het is een echt Frans verhaal, mede geïnspireerd door Walden van Henry David Thoreau(1817-1862), een Amerikaans nazaat van gevluchte Franse protestanten. Hij leefde twee jaar lang in de bossen.

De werkelijke hoofdpersoon is een beroemde reactionaire schrijver. Zijn omstreden reputatie ontdekte ik pas achteraf achter. Als ik het geweten had, had ik de film waarschijnlijk overgeslagen en zou ik daarmee ook het inzicht dat ik er door kreeg gemist hebben. Onwetendheid heeft ook zo z’n voordelen.

Nu ik dit schrijf kom ik er bovendien achter dat van hem een van mijn favoriete uitspraken van het jaar is: “Frankrijk is een paradijs, bewoond door mensen die denken dat ze in de hel leven.” Lijkt Nederland wel.

Sur les chemins noirs (2023) is online te zien.

Lees: Een rechtse wandelaar in een verloren wereld

Verborgen Netflix schat

Over onwetendheid gesproken: ik had dus nog nooit een film van Luis Buñuel gezien, de Spaanse regisseur die de filmkunst zo enorm heeft beïnvloed. Dat laatste merkte ik ook toen ik via Netflix zijn Le Fantôme de la Liberté (1974) bekeek. Het viel me direct op hoezeer zijn hand terug te zien is andere, recente films die ik gezien heb, zoals bijvoorbeeld in Poor Things of Kinds of Kindness.

Le Fantôme de la Liberté is een surrealistische comedy die te absurd is om te kunnen beschrijven. Grappig ook om te zien hoezeer de mode uit die tijd 50 jaar later terug te zien is in de vintage kledingstijl van Gen Z. De film zelf is natuurlijk ook vintage, en zo kun je er ook van genieten.

Lees: Je ziet het tegenovergestelde van wat je ziet

Sociale media

Dank

Tot zover deze editie van In de Week, de persoonlijke nieuwsbrief van Francisco van Jole. Dank voor het lezen en je aandacht. Likes zijn zeer welkom, commentaar en opmerkingen ook, in een openbaar comment of privé via een reply. Ik lees alles en probeer ook alles te beantwoorden, al duurt dat soms even. Zo weet ik nu dat tot mijn verrassing al heel wat mensen door deze nieuwsbrief zijn overgegaan tot ‘niks kopen’ of ‘geen alcohol drinken’. Dat maakt het extra plezierig.

Vind je In de Week een aanrader? Stuur hem dan gerust door. Krijg je deze nieuwsbrief doorgestuurd? Abonneer je dan, helemaal gratis en ontvang In de Week iedere zondagavond.